Брэсцкі абласны краязнаўчы музей дзейнічае з 1950 года. 22 чэрвеня 1957 года музей прыняў першых наведвальнікаў у перабудаваным будынку Крыжаўзвіжанскага касцёла (пабудаваны ў 1856 г.). У 1990 годзе музей памяняў сваю прапіску. Яму быў выдзелены будынак былой гасцініцы «Брысталь» па вул. К. Маркса, 60, пабудаваны ў пачатку ХХ стагоддзя і ўключаны ў зону гістарычнай планіроўкі і забудовы г. Брэста. Агульная экспазіцыйная плошча галаўнога музея і яго філіялаў складае 3459 м², выставачная – 505 м².
↓Экспазіцыя
На 1-м паверсе музея ў чатырох залах размешчана экспазіцыя «Родная прырода», у якой прыродныя багацці нашай вобласці прадстаўлены натуральнымі экспанатамі, дыярамамі, фатаграфіямі. Знаёмства пачынаецца з фізіка-геаграфічнай характарыстыкі Брэстчыны. Асаблівую цікавасць у наведвальнікаў выклікае рэканструкцыя левай пярэдняй канечнасці маманта, якая дасягае ў вышыню 3,5 м. у экспазіцыі прадстаўлены асноўныя віды карысных выкапняў Брэсцкай вобласці — узоры граніту, торф, Мінеральныя воды. Для характарыстыкі асноўных прыродных ландшафтаў вобласці і іх насельнікаў выкарыстоўваецца диорамный метад паказу. Наведвальнік можа ўбачыць мясцовых жывёл і птушак у шэрагу раздзелаў – ландшафтныя комплексы «Бераг ракі», «Возера», «Балота», «Луг», «Лес». Тут жа дадзена інфармацыя аб Нацыянальным парку Белавежская пушча, а таксама аб асноўных прыродаахоўных тэрыторыях Брэсцкай вобласці. Асаблівая ўвага ў экспазіцыі надаецца пытанням аховы навакольнага асяроддзя.
У 2012-2016 гадах у музеі была адкрыта пастаянная экспазіцыя «Гісторыя Брэстчыны са старажытных часоў да пачатку ХХІ стагоддзя». Яна размясцілася на другім паверсе музея ў дзевяці залах на плошчы 478 м². У ёй экспануецца каля 2800 прадметаў з усіх фондавых калекцый. Гэта калекцыі археалогіі і этнаграфіі, дакументаў і фотадакументаў, нумізматыкі і баністыкі, зброі і рыштунку, фалерыстыкі і сфрагістыкі, прыкладной графікі, жывапісу і іншыя. У экспазіцыі прадстаўлены навуковыя распрацоўкі, зробленыя ў ходзе сумеснай работы супрацоўнікаў музея з навуковымі супрацоўнікамі аддзела археалогіі Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Рэспублікі Беларусь: карты, рэканструкцыі, агучаная дыярама. Гістарычную экспазіцыю дапоўнілі дзеючая рэканструкцыя друкаванага станка ХУІ стагоддзя, рэканструкцыя купэ пасажырскага вагона 1912 года, мадэль германскага дырыжабля часоў Першай сусветнай вайны. Цікавасць уяўляе адноўлены экстэр'ер адной з вуліц Брэста-над-Бугам 1930-х гадоў з рэканструкцыяй тэлефоннай будкі і сапраўднай пліткай-трылінкай, рэканструкцыя турэмнай камеры канцлагера Бяроза-Картузская. Сярод інтэрактыўных аб'ектаў вылучаецца сенсарная панэль з інфармацыяй пра гісторыю Брэстчыны 1920-1930-х гадоў і віктарынай «Палескі кірмаш». У адной з залаў размясціўся фрагмент інтэр'ера кабінета першага сакратара Брэсцкага абкама партыі П. М. Машэрава з сапраўднай мэбляй, асабістымі рэчамі і электронным інтэрактыўным «акном», у якім можна ўбачыць самыя цікавыя старонкі жыцця Берасцейшчыны 1950-1980-х гадоў.
↓Музейны збор
Фондавыя калекцыі музея налічваюць звыш 173 тысяч музейных прадметаў, навукова-дапаможны фонд складае каля 56 тысяч адзінак захоўвання. У складзе Музейнага фонду налічваецца 23 калекцыі: археалагічная, Баністыка, рэчавая, вексілалогія, графіка, дакументы, абразы, абразы ў акладах, кіна - і фонадакументы, негатывы, нумізматыка, зброя і рыштунак, прадметы побыту і цвёрдай этнаграфіі, прыкладная графіка, скульптура, тэхнічныя сродкі і прыстасаванні, тканіны і адзенне, фалерыстыка і сфрагістыка, фотадакументы, мастацкі метал. Самая вялікая і адна з найстарэйшых – археалагічная. Тут сабраны матэрыялы розных гістарычных эпох-ад каменнага да сярэднявечча (больш за 40 тысяч прадметаў). Асаблівае месца ў калекцыі займаюць знаходкі з сярэднявечнага гарадзішча Бярэсце, якія сталі асновай экспазіцыі філіяла музея. Нумізматычная калекцыя ўключае больш за 14 тысяч прадметаў. У музеі захоўваюцца 18 скарбаў, знойдзеных на тэрыторыі Брэсцкай вобласці (16 манетных і 2 рэчавых). Да найбольш каштоўных скарбаў адносіцца скарб залатых і сярэбраных вырабаў XVI-XVII стагоддзяў, выяўлены ў 1962 годзе ў д. Страдзеч Брэсцкага раёна, і скарб рымскіх срэбных дэнарыяў I-II стст. н.э., знойдзены каля д. Лышчыцы Брэсцкага раёна ў 1974 г. самабытнасць Брэстчыны адлюстроўвае калекцыя народных касцюмаў сямі гісторыка-этнаграфічных рэгіёнаў краю, двухбаковыя посцілкі, Мотальскія ручнікі, бездзежскія фартушкі, народная Кераміка буйных ганчарных цэнтраў (Гарадная, Пружаны, Ружаны).
На аснове ўнікальных калекцый музея адкрыты філіялы: археалагічны музей «Бярэсце», «Камянецкая вежа», музей «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці» і «Мастацкі музей».
Штогод музейныя экспазіцыі і мерапрыемствы наведвае каля 200000 чалавек, праводзіцца каля 4000 экскурсій, каля 100 культурна-адукацыйных мерапрыемстваў, экспануецца больш за 60 выстаў, распрацоўваюцца інтэрактыўныя экскурсіі і паспяхова рэалізуюцца новыя музейныя праекты. Традыцыйным для музея стала правядзенне такіх мерапрыемстваў і праектаў, як «Ноч у музеі», «18 квартал», «Вялікай хвалы вартыя...», «Тыдзень птушак», «Экалагічная субота».
Паслугі для наведвальнікаў
- Аглядныя, тэматычныя, сямейныя экскурсіі, экскурсіі-гульні.
- Музейна-педагагічныя праграмы і заняткі.
- Выязны музей.
- Перасоўныя, выязныя выставы.
- Лекцыя.
- Музейныя мерапрыемствы.
